Çocuklara uygulanan her türlü tedavi ve koruyucu diş hekimliği işlemlerini yapan, bu konuda özel eğitim almış diş hekimlerine pedodontist (çocuk diş hekimi), bu diş hekimliği dalına da pedodonti denir. 

Pedodonti temelde 2 kısma ayrılır. 

1-  OLUŞMUŞ PROBLEMLERİN TEDAVİ EDİLMESİ 

Çocuklarda diş çürümelerinden korunmanın birincil şartı, aşırı şekerli ve yapışkan maddelerin tüketiminden kaçınmaktır. Bir çürük meydana geldiğinde bunun nedeni tespit edilmeye çalışılmalı ve çocuğun diğer dişlerinin sağlığı korunmalıdır. Çocuklar küçük yaşlarından itibaren (6 ay- 1 yaş ) dişhekimine götürülmelidir. Çocuğun ağız ve diş gelişimi kontrol altında tutulmalıdır. Ayrıca küçük yaşlardan itibaren diş doktoruna götürülen çocuklarda, “dişçi korkusu” bulunmadığı tespit edilmiştir. 

• ÇÜRÜK 

Dişteki çürük kısım temizlenerek duruma göre kalıcı veya geçici dolgu ile tedavi edilir. Bazı durumlarda diş dolgu ile tedavi edilemeyecek kadar harap olmuştur. Dişin klinik ve radyolojik durumuna göre hekim gerekli olan tedaviyi uygular.

• KIRIK 

Çocukluk çağlarında sürekli hareket halinde olan çocuklar, sık sık düşebilmektedir. Vücudunun her bölgesi gibi, ağız, diş ve çene bölgesi de risk altındadır. Bu risklerden korunmak, çeşitli yöntemlerle mümkündür. Diş hekiminizin hazırlayacağı basit bir ağızlık, yüzün alt kısmına gelecek bir travmanın yaratacağı hasarı engeller. Özellikle futbol, boks, kayak, basketbol, bisiklet, sörf gibi sporları yapan çocuklarda, üst çene dişleri üzerine takılan silikon şeffaf bir ağızlığın yastık etkisi yapması sonucu diş travmaları, kırıkları yada dudak, dil ısırma ve yırtılmaları engellenmiş olur. 

Bu yaralanmalar içinde en sık karşılaşılanı dişsel yaralanmalardır. Ağız koruyucuları olmayan ve ön dişlerine darbe alan bir çocuğun dişi, aldığı darbenin kuvvetine bağlı olarak ya tamamen fırlar ya kırılır yada dişin canlı kısmı olan pulpası çeşitli derecelerde hasara uğrar. Bu hasar pulpanın ölümüne sebep olursa dişin rengi bozulur ve açık kahverengiden koyu griye uzanan bir renk oluşur. 

• DARBE 

Darbe sonucu diş yerinden ayrıldıysa; 

Dişi temiz bir gazlı bez arasına koyup, tükürük ile ıslatarak hemen diş hekiminize gidin. Diş hekiminize hemen ulaşamayacaksanız gazlı bezi eczaneden alacağınız serum fizyolojik ile ıslatın ve en kısa zamanda bir diş hekimine ulaşın. En geç 1 saat içinde tedaviye başlanmış olması gerekliliğini aklınızdan çıkarmayın. Şartlar uygunsa diş hekiminiz fırlayan dişi yerine yerleştirecektir. 

Ön dişlerde kırıklar oluştuysa;

Çeşitli darbeler sonucu dişlerden irili ufaklı parçalar kopabilir. Bulabildiğiniz tüm parçaları toplayıp, bulabiliyorsanız serum fizyolojik, bulamayorsanız tükürük içersine yerleştirin. İrili ufaklı bu parçaları diş hekimlerimiz inceleyip, uygun gördükleri takdirde tekrar montaj yapabileceklerdir. İnsanların kendi dişlerini kullanmaları, günümüz çağdaş diş hekimliğinin önem verdiği ilkelerden birisi haline gelmiştir. 

Diş parçaları çok ufalandıysa veya kaybolduysa; 

1. Kırılan kısım küçük ise, dişle aynı renk ve formda bir beyaz dolgu yapılır. Bu dolguların ağız içi dayanıklılıkları sınırlıdır. Çay, kahve kola gibi gıdalarla renk değiştirdikleri için, dolguların belli sürelerde yenilenmeleri gerekir. Dolguların yenilenme sıklığı kişinin ağız sağlığına ve temizliğine verdiği önlemede değişir. 

2. Kırık büyükse, dişin yarısını ya da daha fazlasını kapsıyorsa ortalama 17 yaşından büyüklerde porselen laminate veneerler uygulanır. Porselen laminate veneerler hem çok dayanıklı hemde çok estetiktir. 

17 yaşından küçüklerde ise diş ve çene gelişimi tamamlanmadığından porselen laminate veneerlerin uygulanması doğru değildir. Yine dişin tüm ön yüzeyini ve kırık bölümü içine alan kompozit laminalar yapılır. Kompozit laminalar bir süre sonra renkleşecekleri için yenilenmeleri gerekebilir. 

Darbeden sonra herhangi bir problem görünmüyorsa: 

Mutlaka diş hekimi tarafından detaylı muayene yapılmalı ve ilgili bölgeden röntgen çekilmelidir. Muayene ve röntgenden sonra herhangi bir bulgu olmasa bile belirli aralıklarla tekrar periapikal röntgen alınır ve eski filmlerle karşılaştırılır. Burada amaç dişin canlı bölümünde uzun vadede bir problem olup olmadığının tespitidir. Diş yıllar sonra bile renk değiştirerek canlılığını kaybeder. Böyle bir durum tespit edilirse kanal tedavisi uygulanarak diş kaybına yol açabilecek komplikasyonlar önlenir. 

• DİŞ ÇEKİMİ 

Bazı durumlarda çürük, dişin iç kısmındaki canlı (sinir-pulpa) bölüme kadar ilerler. Diş köklerinden çene kemiğine kadar iltihabi bir enfeksiyon meydana gelir. Bu durum çocuğun yüzünün şişmesine, şiddetli ağrıya sebebiyet verir. Vücuda zarar vermeye başlamış bu dişi ağızda tutmak çocuğun sağlığı açısından doğru değildir. Özellikle çürüyen diş bir süt dişi ise ve alttan gelen daimi dişin sürme zamanı çok yakınsa diş çekiminde hiç bir problem yoktur. Daimi dişin sürme zamanı yakın değilse, çekilen dişin yerine bir yer tutucu aparey yapılmalıdır. 

Çürümüş diş süt dişlerinden birisi değil ise diş çekimi yapılmadan önce, dişin gerçekten çekilmesi gerekliliği detaylı bir şekilde araştırılır. Dişi çeneden ayırmak, son çare olarak görülmeli ve mümkünse alternatif çözümler üzerinde durulmalıdır. Dişin çekiminden başka alternatif bulunmuyorsa, diş çekilir. Diş çekildikten sonra oluşan boşluğu, çocuğun yaşına uygun ortodontik tedaviye başlanarak gidermek mümkündür. Boşluk diğer dişlerle kapatılmalı, alt ve üst dişler arasında doğru bir kapanış sağlanmalıdır. Çekilmiş bir daimi dişin yeri öylece bırakıldığında yandaki dişler bu boşluğa doğru eğilirler. Boşluğun karşısındaki diş boşluğa uzar ve bir diş yüzünden ağızın bütün dengesi bozulabilir.

2- PROBLEMLERİN OLUŞMASINI ENGELLEMEK AMAÇLI UYGULANAN KORUYUCU DİŞ HEKİMLİĞİ: 

Günümüzde tıbbın her alanında olduğu gibi diş hekimliğinde de, problemi oluşmadan durdurma diyebileceğimiz koruyucu hekimlik önem kazanmıştır. Koruyucu diş hekimliği özellikle çocuklarda büyük önem taşır. Zahmetsiz, ucuz ve acısız uygulamalar olduğundan çocukların diş hekimi ile ilk karşılaşmalarının koruyucu diş hekimliği ile ilgili olması tercih edilir. 

• HİJYEN EĞİTİMİ 

Ağız diş bakımını eksiksiz yapmak ancak eksiksiz bilgi ile mümkün olur. Diş fırçalama ve diş ipi kullanımının öğretilmesi, beslenme alışkanlıklarının gözden geçirilmesi ve ağız diş sağlığının öneminin anlatılmasını içeren hijyen eğitimi, eksik bilgi kalmamasını sağlar. Bu eğitim çocuklar için olduğu kadar büyükler için de önem taşır. 

• YÜZEYSEL FLOR UYGULAMASI 

Florid sudan veya yediğimiz pek çok gıdadan alınabilecek doğal bir mineraldir. Çok eskiden beri sularındaki florid oranı fazla olan bölgelerde yaşayanların daha az diş çürüğüyle karşılaştığı farkedilmiş ve nedeni araştırıldığında floridin dişin minesini çürüğe dirençli hale getirdiği saptanmıştır. Önceleri şehir sularının optimal dozda floridlenmesi düşünülmüş ve bazı bölgelerde uygulanmış, daha sonra ise birtakım yan etkiler görülerek bu doz azaltılmıştır. 

Son dönemlerde ise yüzeysel florid uygulamaları önem kazanmıştır. Annenin hamileliği esnasında aldığı yada 6. aydan itibaren çocuğa verilen flor tabletlerinin etkisi beklenilen pozitif etkiyi sağlamamıştır. Mineyi oluşturan kristal yapı, yüzeye uygulanan floridin etkisiyle aside daha dirençli hale gelmektedir. Böylece daha zor pürüzlenmekte ve çürüğün oluşması zorlaşmaktadır. 

Yüzeysel florid uygulamaları 3 yaşından itibaren başlanabilen ve her 6 ayda bir tekrarlanması gereken basit, acısız bir işlemdir. Birkaç dakika süren bu uygulama sonrasında çocuğun dişlerinin yüzeyinde depolanan florid, dişleri çok daha sağlıklı ve güçlü hale getirecektir. 

• FİSSÜR SEALENT 

Dişlerin çiğneyici yüzeyleri girintili çıkıntılıdır. Bu girinti ve çıkıntılar pit ve fissürler olarak adlandırılır. Bu bölgeler oldukça dardır ve gıdaların sıkışı temizlenememesi nedeniyle genellikle çürüklerin başladığı yerlerdir. Bu bölgelerdeki gıda ve mikroorganizma birikimini ve buna bağlı olarak çürüğü önlemek amacıyla özel akıcı bir dolgu malzemesi kullanılır. 

Öncelikle bu bölge tam olarak temizlenir ve fissur sealant dediğimiz akıcı dolgu bu bölgeye uygulanır. Işık ile sertleştirilir ve fazlalıkları düzeltilerek cilalanır. Bu işlem sayesinde tüm çürüklerin yaklaşık %70 ini oluşturan çiğneyici yüzey çürüklerinden korunmak mümkün olur. Normal şartlarda uzun yıllar kullanılabilmekle birlikte özellikle buz çiğneme yada diş gıcırdatma gibi alışkanlıkları olanlarda sık sık kontrol edilmeleri gerekmektedir. 

Bu uygulamanın yapılması için en uygun zaman, çocuğun kalıcı dişlerinin çıkmasının tamamlandığı zamandır. Genellikle altı yaşlarında çocukların kalıcı dişleri tamamlanır ve fissür sealent uygulaması için uygun zaman yakalanır. Önemli bir nokta kalıcı dişler sürmeye başladıktan kısa bir süre sonra yaptırmanın (1-2 sene içinde) dahaolumlu sonuçlar çıkardığı gözlemlenmiştir. Çünkü süre uzadıkça çürük oluşma ihtimali artar ve fissur sealant yerine dolgu yapmak gerekebilir. 

Fissür Sealent Nasıl Uygulanır? 

Sealent uygulamadan önce, dişlerin temizlenmesi çok önemlidir. Bu amaçla özel bir solüsyonla dişleriniz hekiminiz tarafından fırçalanır, temizlenir ve kurutulur. 

Dişin en üstünde bulunan mine tabakası bir jel yardımı ile pürüzlendirilir ve yapıştırıcı (bonding) sürülür, ışık ile sertleştirildikten sonra füssür sealentin bir fırça yardımı ile girintileri doldurması sağlanır, tekrar ışıkla sertleştirilir. Yükseklik olup olmadığı kontrol edilip üzerine koruyucu cilası sürülür. Çok basit, ucuz. Acısız ve etkin bir koruyucu türüdür. 

• YER TUTUCU

Süt dişlerinin çürümesi, kırılması veya darbe sonucu fırlama gibi nedenlerden dolayı oluşan boşluğa yer tutucu takılır. Yer tutucular, gelen kalıcı diş hazır olup sürene kadar, yandaki dişlerin eğilerek, dönerek kaybedilmiş süt dişinin boşluğu doldurmalarını önler. Yer tutucu konulmadığı durumlarda boşluğun karşı çenesinde bulunan diş uzamaya bile başlayabilir.

Eğer erken süt dişi çekiminden sonra gelişim kendi haline bırakılırsa meydana gelen bu haraketler gelecek sürekli dişe yer kalmamasına sebep olacaktır. Böylece kalıcı diş ya hiç süremeyecek yada normal yerinin dışında gelişecektir. 

Sabit yer tutucu: 

Yer tutucunun bakımı ve korunması : 

• Yapışkan gıdalardan ve çiklet çiğnemekten kaçınınız. 

• Diliniz yada parmaklarınızla yer tutucuyu itip bükmeye çalışmayınız. 

• Düzenli fırçalama ve ip kullanımı ile yer tutucuyu temiz tutunuz. 

• 6 ayda bir mutlaka kontrole getiriniz.